Γράφει ο δημοτικός σύμβουλος Ξηρομέρου Δημήτρης Αρβανίτης
στο ιστολόγιό του
Η σημερινή εποχή χαρακτηρίζεται από την επανάσταση της επικοινωνίας μέσα από τις σελίδες κοινωνικής δικτύωσης αλλά και τις πολυποίκιλες εφαρμογές του διαδικτύου. Facebook, Twitter, MSN, Skype, Google, Yahoo, youtube, blogs, sites, e-banking είναι λέξεις που σε μια μερίδα ενηλίκων δε λέει τίποτα, στη πλειοψηφία τους όμως, όπως και στο σύνολο σχεδόν των νέων λένε πάρα πολλά, αν δεν τα λένε όλα...Απίστευτο πλήθος κόσμου , το Facebook ξεπέρασε τους 600.000.000 χρήστες, σκυμμένοι πάνω από έναν υπολογιστή μέρα και νύχτα στέλνουν μηνύματα, ψάχνουν για δουλειά, βλέπουν ταινίες, ακούν μουσική, παρακολουθούν αγώνες και τηλεοπτικά κανάλια, κάνουν γνωριμίες, συνομιλούν, ανταλλάσσουν γνώμες, απόψεις, ιδέες, ερωτοτροπούν - η ερωτική πράξη έχει σχεδόν μεταλλαγεί, κάνουν μπίζνες αλλά και διακινούν πορνογραφικό υλικό, συκοφαντούν , εξαπατούν , τζογάρουν, τρομοκρατούν (Αλ Γκάιντα, Επαναστατικοί πυρήνες).
Η παραδοσιακή έντυπη δημοσιογραφία πνέει τα λοίσθια, είναι θέμα χρόνου να παραδώσει το πνεύμα της και να αντικατασταθεί από την ηλεκτρονική δημοσιογραφία.
Πληρωμές παντός είδους, αγορές αγαθών, τραπεζικές συναλλαγές γίνονται με ένα κλικ στο πληκτρολόγιο του υπολογιστή. Οι τόμοι των εγκυκλοπαιδειών, των λεξικών έχουν γίνει CD Rom και εικονίδια στην οθόνη του υπολογιστή. Οι παραδοσιακοί ‘’Μαυρογιαλούροι’’ της πολιτικής δε χρειάζεται να τρέχουν πλέον στα χωριά του νομού τους τα Σαββατοκύριακα, μέσα από τα ιστολόγια τους και τις σελίδες του Facebook, είναι σε διαρκή επαφή με τους κομματάρχες και τους ψηφοφόρους τους. Το ερώτημα όμως είναι, κατά πόσο οι μορφές αυτές συνιστούν επικοινωνία, πραγματική επικοινωνία ή είναι κάτι άλλο;
Ας δούμε λοιπόν τι ορίζει ο Δημητράκος στο μεγάλο του Λεξικό ως επικοινωνία , ΄΄το έχειν τι κοινόν μετ’ άλλου ή άλλων, το έρχεσθαι εις κοινωνίαν, συνάφειαν, η αμοιβαιότητα σχέσεων΄΄. Άλλος ορισμός πρακτικός, ΄΄επικοινωνία είναι η διαδικασία ανταλλαγής (μετάδοσης, λήψης) πληροφοριών, σκέψεων, ιδεών, αισθημάτων και άλλων μηνυμάτων΄΄. Προϋποθέτει δύο πόλους, τον πομπό ή πηγή και τον δέκτη. Ο πομπός παράγει και μεταδίδει το μήνυμα, χρησιμοποιώντας για τη μετάδοση σύμβολα, λέξεις, γράμματα, μουσική, εκφράσεις προσώπου, ο δέκτης προσλαμβάνει μέσω των αισθητηρίων οργάνων του, το μήνυμα, το αποκωδικοποιεί και το αξιολογεί.
Η επικοινωνία μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνον εφόσον οι εμπειρίες σωματικές, πνευματικές, συναισθηματικές και των δύο μερών είναι παρόμοιες, διότι τα σύμβολα δεν μεταβιβάζουν το ίδιο νόημα ή συναίσθημα από το μυαλό του πομπού στο μυαλό του δέκτη. Είναι φανερό ότι λέξεις και πραγματικότητα διαφέρουν..
Η αποτελεσματικότητα της επικοινωνίας κρίνεται από την ομοιότητα της ιδέας που μεταδίδεται , με την ιδέα που συλλαμβάνεται. Όταν ο δέκτης αντιδρά με κατανόηση και αλλάζει τη συμπεριφορά του ανάλογα τότε και μόνο τότε έχει επιτευχθεί επικοινωνία.
Ο άνθρωπος έχει ανάγκη την επικοινωνία γιατί αυτή είναι στοιχείο της ίδιας του της οντότητας. Θέλει να πάρει αλλά αυτό προϋποθέτει ότι κάποιος θέλει να δώσει. Κι έτσι υπάρχει αέναη κίνηση μηνυμάτων από πομπούς σε δέκτες και αντίστροφα. Επικοινωνούμε είτε από πλούτο –γιατί έχω κάτι να δώσω είτε από στέρηση –γιατί χρειάζομαι τον Άλλο. Κάθε επικοινωνία προϋποθέτει την απόσταση και την ανάγκη της επαφής. Ο Διάλογος, η Τέχνη, η Θρησκεία, η Φιλία, η Αγάπη, ο Έρωτας είναι μορφές επικοινωνίας.
Το πλήθος των ανθρώπων με τους οποίους κάποιος ευρίσκεται σε ορισμένης μορφής σχέση δεν σημαίνει ότι του δίνει τη δυνατότητα της επικοινωνίας. Πόσοι από αυτούς είναι πραγματικά αυτοί που παρουσιάζονται; Έτσι το μήνυμα που διάβασα προ ημερών είναι συγκλονιστικά ανησυχητικό «5.000 φίλοι στο Facebook και στη ζωή κανένας».
Είναι λοιπόν πραγματική η διαδικτυακή επικοινωνία ή απλά υποκατάστατό της? Μήπως είναι απλή μετάδοση πληροφοριών, συνεννόηση?
Μιλήσαμε πιο πάνω για τους δύο πόλους. Όταν ο ένας από τους δύο είναι νεκρός, η κατάσταση περιγράφεται ως ΄΄αλλοτρίωση, αποξένωση΄΄, αν είναι ανενεργοί και οι δύο ΄τοτε έχουμε ‘’αδιαφορία’’. Όταν οι δύο πόλοι είναι φορτισμένοι με λάθος μηνύματα τότε πρόκειται ΄΄παρεξήγηση΄΄. Στη περίπτωση που γίνεται θετική ανταλλαγή πληροφοριών, υπάρχει ΄΄συνενόηση΄΄. Η κατάσταση εξελίσσεται σε ΄΄επικοινωνία΄΄ όταν επιφέρει θετική αντίληψη του νοήματος και κατανόηση. Υπέρτατη φάση της επικοινωνίας είναι η ΄΄μέθεξη΄΄ όταν τα όρια του εγώ και του εσύ καταργούνται, επέρχεται ενοποίηση.
«Τα ζώα ανταλλάσσουν πληροφορίες. Μόνον ο άνθρωπος επικοινωνεί. Κι αυτός όχι πάντα. Συνήθως απλώς συνεννοείται. Για να πορεύεται. Η συνεννόηση είναι πληροφοριοδότηση. Σημειογραφία. Η επικοινωνία προϋποθέτει προσωπική επένδυση – ουσιαστική συμμετοχή πομπού και δέκτη- μέχρι την αυτοαναίρεση τους» Νίκος Δήμου. Ο δρόμος της επικοινωνίας, 1975
Από εκεί και πέρα υπάρχει παθητική και ενεργητική επικοινωνία.
Η παθητική είναι μονόπλευρη. Γράφω ένα γράμμα, στέλνω ένα e – mail, έχω την ικανοποίηση του προσδοκώμενου αποτελέσματος. Αυτό συμβαίνει και στον ζωγράφο, τον γλύπτη, τον καλλιτέχνη. Και από τη μία μεριά του δημιουργού και από την άλλη του αναγνώστη ή του θεατή ενός έργου τέχνης η επικοινωνία είναι μονομερής, ωστόσο επικοινωνία.
Η ενεργητική επικοινωνία είναι η πραγματική επικοινωνία. Πως το καταλαβαίνουμε πρακτικά, πως είναι; Η επικοινωνία αυτή περιλαμβάνει την δημιουργία συναισθήματος και της αντί – λήψης από τον άλλο. Χρειάζεται διαπροσωπική κατάσταση, όχι απαραίτητα μεταξύ δύο προσώπων. Δηλαδή απαιτεί φυσική παρουσία όχι εικονική, θέλει συνάντηση, άγγιγμα, παίξιμο ματιού, το χαμόγελο αλλά και το γέλιο, τη παρέα με ποτό ή όχι, ένα βράδυ στα ρεμπέτικα, ένα πάρτι παρεούλας στο σπίτι ενός φίλου, μια ροκ συναυλία, θέλει το φιλί, τον έρωτα, πράγματα που δεν είναι δυνατά στο διαδίκτυο.
Με αυτόν τον τρόπο διώχνουμε την μοναξιά, την αλλοτρίωση. Αλλάζουμε τις συνθήκες διαβίωσης, προκαλούμε το χαμόγελο, την ανθρωπιά, βρίσκουμε κατανόηση, είμαστε ένα σκαλί πιο πάνω από τη συνεννόηση. Το κέντρο βάρους μεταφέρεται από το εγώ στο εσύ. Ο άλλος γίνεται σπουδαιότερος, από μέσον μετατρέπεται σε σκοπό.
Κατά συνέπεια η διαδικτυακή επικοινωνία είναι ανταλλαγή πληροφοριών που μπορεί να φτάνει μέχρι τη συνεννόηση. Δεν είναι όμως πραγματική επικοινωνία
Και λοιπόν τι προτείνεις αγαπητέ μου, θα ρωτήσετε; Εδώ με καλύπτει πλήρως η τελευταία παράγραφος του κεφαλαίου «Διάλογος» από το υπέροχο βιβλίο «ο δρόμος της επικοινωνίας» του σύγχρονου φιλόσοφου Νίκου Δήμου, από το οποίο βιβλίο έχουν αντληθεί τα νοήματα του κειμένου αυτού.
«Επικοινωνιακό άνοιγμα; Ναι, ένα άνοιγμα του συνειδητού μας – προς τον άλλο άνθρωπο, προς τον κόσμο, προς τον ίδιο τον εαυτό μας. Πρέπει να βγούμε από τη φυλακή του Εγώ!
Και με το άνοιγμα αυτό θα μπορέσει να αλλάξει ο άνθρωπος;
Να αλλάξει για να γίνει αυτός που ε ί ν α ι. Μέσα από τον Άλλο, να βρει τον εαυτό του. Αυτό θα ήταν η μόνη ριζική επανάσταση.»
Και πιο πρακτικά, χρησιμοποιήστε το διαδίκτυο, είναι απαραίτητο πλέον εργαλείο, αλλά προσέξτε το μέτρο. Μη κάθεστε με τις ώρες, μην εθίζεστε σ΄ αυτό. Βγείτε έξω, ξεφύγετε από τον ανενεργό καναπέ και τη καρέκλα του γραφείου με τον υπολογιστή. Δημιουργείστε παρέες, δικτυωθείτε στη ζωή, αγαπήστε, ερωτευθείτε, μιλήστε πραγματικά, ανησυχήστε και διεκδικήστε, ψάξτε, μελετήστε, μορφωθείτε, διασκεδάστε, εργαστείτε –όσο κι αν αυτό είναι δύσκολο στις μέρες μας ειδικά για τους νέους.
Από το πιο πάνω βιβλίο, παραθέτω αυτούσιο το τελευταίο κεφάλαιο με τίτλο ‘’Διάλογος’’ με τη παράκληση ειδικά οι νέοι να ενσκήψουν στα νοήματά του και να προχωρήσουν από τη θεωρία στη πράξη
ΔΙΑΛΟΓΟΣ
Πρόσωπα Φίλος, Συγγραφέας
.
Φ. Συχνά συλλογίζομαι όσα μου λες – και βρίσκω μια παράξενη αντίφαση ανάμεσα στα λόγια και στις πράξεις
Σ. Τις δικές μου πράξεις?
Φ. Ναι και τα λόγια σου – και τα γραφτά σου ακόμα.
Σ. Τι αντίφαση?
Φ.Αν σε έχω καταλάβει καλά, αυτό που υποστηρίζεις είναι πως ο άνθρωπος χρειάζεται τους ανθρώπους.
Σ. Περίπου
Φ. Πως έχει ανάγκη απόλυτη να επικοινωνεί και πως επικοινωνώντας βρίσκει τον πραγματικό εαυτό του.
Σ. Τώρα, είσαι πιο σωστός.
Φ. Κι όμως εσύ, όλο και πιο λίγο επικοινωνείς με τους ανθρώπους. Μάλιστα, όσο περνούν τα χρόνια, μοιάζεις να τους αποφεύγεις. Αν συνεχίσεις έτσι θα γίνεις μισάνθρωπος
Σ. Φοβάμαι πως συγχέεις τις έννοιες. Μπορεί να έρχομαι σε επαφή με λίγους ανθρώπους και να επικοινωνώ – ενώ άλλοι να συγχρωτίζονται με εκατοντάδες, χωρίς να επικοινωνούν μαζί τους
Φ. Ναι, αλλά αν δεν πλησιάζεις τους ανθρώπους, πως θα επικοινωνήσεις?
Σ. Πρώτα – πρώτα δε μίλησα ποτέ για ‘’τους ανθρώπους’’. Μίλησα πάντα για ‘’τον Αλλο’’. Δεν είναι δυνατό να επικοινωνείς με πολλούς μαζί, ταυτόχρονα.
Φ. Είναι αυτό που ονομάζεις ‘’διαπροσωπική’’ επικοινωνία?
Σ. Ναι – βασικά δύο πρόσωπα, κάθε φορά. Και οι δυνατότητες εναλλαγής ελάχιστες. Μη πιστεύεις ποτέ αυτούς που σού λένε πως έχουν πολλούς φίλους. Δεν έχουν κανένα.
Φ. Αλλά αρκεί ένα πρόσωπο για να σωθείς?
Σ. Αν αρκεί? Μακάρι να το είχαν όλοι...
Φ. Μα τότε φαίνεται εύκολο...
Σ. Μη γελιέσαι. Δεν είναι. Ωστόσο, άμα μυεί στη ζωή σου το Εσύ, άμα το κέντρο βάρους σου φύγει από το Εγώ, τότε ξαφνικά...
Φ. είσαι?
Σ. Ναι. Αλλά τόσο σπάνια! Θα μπορούσε να είναι ο έρωτας – αν βλέπαμε τον εραστή όχι σαν μέσο για να ικανοποιήσουμε το πάθος μας, αλλά σαν σκοπό. Θα μπορούσε να είναι το παιδί μας – αν το βλέπαμε όχι σαν προέκταση και επιβίωση του εαυτού μας, αλλά σαν αυθύπαρκτο υποκείμενο
Φ. Δηλαδή για να επικοινωνήσεις με τον Άλλο...
Σ. ...πρέπει να δέχεσαι ότι ο Άλλος είναι στο ίδιο επίπεδο με σένα. Πρέπει να μην τον αντικειμενοποιείς – να μην τον κάνεις αντικείμενο σου. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, για να πραγματοποιηθεί η πλήρης επικοινωνία, χρειάζονται δύο υποκείμενα.
Φ. Λογική και γραμματική αντίφαση
Σ. Κι όμως – αν δεν είναι υποκείμενα, τότε δεν μπορεί να γίνει ανταλλαγή νοήματος. Το πολύ να έχουμε ανταλλαγή πληροφορίας.
Φ. Συνεννόηση?
Σ. Ναι. Αλλά ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να επικοινωνεί. Ο άνθρωπος είναι επικοινωνία. Είναι μια εκφραστική δύναμη προς κάτι. Όλος αυτός ο εκπληκτικός μηχανισμός του νου, της σκέψης, του συναισθήματος, της γλώσσας – τα σύμβολα και οι μορφές που εφευρίσκει, η τέχνη του, είναι όλα συντονισμένα για ένα σκοπό.
Φ. Και δε μπορεί να γίνει επικοινωνία μονόπλευρη ; Να πάρω μόνο – ή να δώσω;
Σ. Για να πάρεις πρέπει, κάποιος, πριν, να έχει δώσει – όπως στην Τέχνη. Να δώσεις πάλι, χωρίς να πάρει κανείς – υπάρχει μεγαλύτερη απογοήτευση;
Φ. Αλλά σίγουρα η επικοινωνία δεν είναι το παν; Υπάρχουν και άλλα πράγματα στη ζωή. Γιατί εσείς οι φιλόσοφοι προσπαθείτε πάντα να τα ‘’ενοποιήσετε’’ όλα;
Σ. Πες μου κάτι που να είναι σημαντικό για τον άνθρωπο – και να μην είναι επικοινωνία.
Φ. Θα σου πω...
Σ. Μέχρι να μου πεις (και θα ψάξεις πολύ) – σκέψου πόσα είναι επικοινωνία, ο Έρωτας, η Αγάπη, η Φιλία, η Τέχνη, ο Διάλογος, η Θρησκεία. Σκέψου ακόμα κάτι άλλο..,
Φ. Τι;
Σ. Πόσο υποφέρει ο άνθρωπος χωρίς επικοινωνία. Αν εξαιρέσει;ς τις καθαρά οργανικές ανάγκες (τροφή και οξυγόνο, που δεν είναι ανθρώπινες μόνο ανάγκες), τι μπορείς να του στερήσεις που να του δώσει τόση δυστυχία;
Φ. Αλήθεια, λένε πως η φυλακή είναι το χειρότερο για τον άνθρωπο.
Σ. Η φυλακή, η τρέλα κι ο θάνατος
Φ. Τελικά δεν απάντησες όμως στο πρώτο ερώτημά μου. Έστω, δεν είναι ανάγκη να βλέπεις πολλούς ανθρώπους για να επικοινωνείς. Δεν υπάρχει όμως λόγος να αποφεύγεις τους ανθρώπους. Κι εσύ...
Σ. Έχεις δίκιο. Όμως η παρουσία των περισσότερων ανθρώπων μου κάνει κακό.
Φ. Γιατί;
Σ. Γιατί είναι ψεύτικοι. Έχουν χάσει κάθε επαφή με τη φύση τους, με τον πραγματικό εαυτό τους
Φ. Αλλοτριωμένοι;
Σ. Είπες τη λέξη της μόδας. Ναι έχουν αλλοτριωθεί ή τους έχουν αλλοτριώσει. Που σημαίνει πως δεν επικοινωνούν. Είναι αποξενωμένοι κι από τους άλλους κι από τον ίδιο τον εαυτό τους. Ουσιαστικά δ ε ν υ π ά ρ χ ο υ ν.
Φ. Επειδή δεν επικοινωνούν;
Σ. Δεν υπάρχουν επειδή δεν επικοινωνούν – και δεν επικοινωνούν επειδή δεν υπάρχουν
Φ. Τι φαύλος κύκλος....
Σ. Για μένα που νιώθω τρομακτικά την ανάγκη της επικοινωνίας, το να βλέπω ανθρώπους νεκρούς είναι οδυνηρό.
Φ. Μιλάς σαν να τους μισείς!
Σ. Κανείς δεν αγαπά περισσότερο από τον μισάνθρωπο.
Φ. Και τα ζώα; Βλέπω που τ’ αγαπάς...
Σ. Τα ζώα είναι αυθεντικά. Είναι έντιμα. Είναι αυτά που είναι
Φ. Και δεν υπάρχουν άνθρωπο αυθεντικοί;
Σ. Υπάρχουν. Λίγοι. Οι πιο απλοί – και οι πιο σοφοί.
Φ. Οι διανοούμενοι;
Σ. Αυτοί αλλοτριώνονται με τη σκέψη τους. Ελάχιστοι καταφέρνουν να τη ξεπεράσουν και να ξαναγίνουν αυθεντικοί
Φ. Και πως λοιπόν θα σωθεί ο κόσμος;
Σ. Διακρίνω ειρωνεία, δικαιολογημένη στο ύφος σου. Νομίζω όμως πως οφείλεται σε παρεξήγηση. Δεν θέλησα ποτέ να σώσω τον κόσμο...
Φ. Πάψε όλοι οι διανοούμενοι, τελικά, εκεί το πάνε.
Σ. Μπερδεύεις την αιτία και τον τελικό σκοπό. Κάπου βέβαια συγγενεύουν αυτά, όπως έδειξε κι ο Αριστοτέλης. Αλλά δεν συμπίπτουν.
Φ. Δηλαδή...
Σ. Το άγχος της ύπαρξης κάνει κάποιον διανοούμενο. Τον αναγκα΄ζει να σκεφθεί για να καταλάβει τι συμβαίνει, που ‘’πονάει’’ το ον
Φ. Αυτή είναι η πρώτη αιτία. Σύμφωνοι. Αλλά αν διαγνώσεις την αρρώστια – δεν σημαίνει πως βρήκες και τη θεραπεία; Πρέπει άραγε να σου θυμίσω πως υπάρχουν αρρώστιες που μπορούμε να διαγνώσουμε, χωρίς να μπορούμε να τις θεραπεύσουμε;
Φ. Δηλαδή ο άνθρωπος είναι μια αρρώστια χωρίς θεραπεία;
Σ. Ο άνθρωπος κλείνεται όσο περνάει ο καιρός και περισσότερο σε μια οντολογική απομόνωση. Και ο φαύλος κύκλος που παρατήρησες είναι πως όσο περισσότερο απομονώνεται, τόσο λιγότερο επικοινωνεί...
Φ. .. Και όσο λιγότερο επικοινωνεί, τόσο περισσότερο απομονώνεται.
Σ. Και είναι δυστυχισμένος στην απομόνωση του. Και λαχταράει την επικοινωνία. Και βυθίζεται στα υποκατάστατα τη, που τον αλλοτριώνουν ακόμα περισσότερο.
Φ. Αν μπορούσε δηλαδή ο κ ά θ ε άνθρωπος στη γη να επικοινωνεί, έστω και με έ ν α ν άλλον....
Σ. Τότε ίσως θα μπορούσαν όλοι να επικοινωνούν με όλους. Τι όνειρο...
Φ. Τότε, τέλος η μοναξιά, η αλλοτρίωση, η νεύρωση. Τότε, χαμόγελα σ’ ‘ολα τα πρόσωπα, ζεστασιά , ανθρωπιά, εντιμότητα. Τότε, αγάπη. Κι οι άνθρωποι πραγματικοί, αυθεντικοί, ζεστοί, να σε κοιτάνε στα μάτια, Και να δίνονται και να δίνουν...
Σ. Είσαι ποιητής! Ο Πλάτωνας είχε διώξει τους ποιητές από τη πολιτεία του. Είχε δίκιο!
Φ. Γιατί;
Σ. Γιατί εσείς είστε που πλάθετε τις ουτοπίες. Και οι ουτοπίες αλλοτριώνουν τους ανθρώπους – καμιά φορά χειρότερα κι από το συμφέρον!
Φ. Λέγε εσύ ότι θέλεις. Εγώ επιμένω!
Σ. Στο όνειρο;
Φ. Στην προσπάθεια για λύση. Πρέπει να βγούμε από τον φαύλο κύκλο!
Σ. Π ο ι ό ς θέλει τώρα να σώσει τον κόσμο;
Φ. Εντάξει. Εγώ. Πες μου όμως τι μπορούμε να κάνουμε;
Σ. Να ‘’κάνουμε’’... Άνθρωπε της πράξης! Το πρόβλημα δεν είναι στο τι κάνουμε αλλά στο τι είμαστε.
Φ. Μα είμαστε ότι κάνουμε!
Σ. Μήπως ισχύει το αντίστροφο;
Φ. Αν καταργήσουμε τους εξωτερικούς μηχανισμούς της αλλοτρίωσης – τους οικονομικούς, πολιτικούς, κοινωνικούς;
Σ. Δεν αρκεί να καταστρέψεις τους μηχανισμούς – πρέπει να αντιμετωπίσεις τον δημιουργό τους...
Φ. Δηλαδή;
Σ. Τον άνθρωπο! Αυτόν που λαχταρά την επικοινωνία και την ενότητα και τελικά οικοδομεί την αποξένωση και την αλλοτρίωση.
Φ. Εμείς λοιπόν χαλάμε τη μοίρα μας;
Σ. Φυσικά – ποιος άλλος; Αν δεν σταματήσει ο άνθρωπος την αλλοτριωτική του δράση, τι ωφελεί ν’ αλλάξεις τους θεσμούς; Συνήθως οι επαναστάσεις καταστρέφουν ένα κατεστημένο, για να δημιουργήσουν ένα άλλο – χειρότερο.
Φ. Είναι δηλαδή έμφυτο στον άνθρωπο να αλλοτριώνεται και να αλλοτριώνει;
Σ. Ο άνθρωπος είναι άνθρωπος, ακριβώς επειδή έχει αυτή τη δυνατότητα. Γιατί η αλλοτρίωση έρχεται μ ε τ η σ υ ν ε ί δ η σ η τ ο υ ε α υ τ ο ύ μ α ς - και με τη συνείδηση του αντικειμένου σαν μη – εγώ
Φ. Δηλαδή η ικανότητα της απόστασης από τα πράγματα...
Σ....είναι η αρχή της αλλοτρίωσης. Το ζώο είναι μ έ σ α στον κόσμο. Ο άνθρωπος στέκεται απέναντι στον κόσμο. Τον αντικειμενοποιεί.
Φ. Μα αυτό ακριβώς είναι η αρχή της σκέψης, της νόησης, της βούλησης!
Σ. Ακριβώς – και η αρχή της δυστυχίας, της μοναξιάς, της αλλοτρίωσης...
Φ. Ο καρπός του Δέντρου της Γνώσεως...
Σ. ... ήταν η συνείδηση του εαυτού μας . Να πως χάθηκε ο Παράδεισος
Φ. Και τότε; Μπορούμε να ξεπεράσουμε το Εγώ;
Σ. Μα – ναι, ε π ι κ ο ι ν ω ν ώ ν τ α ς!Ξαναγυρίσαμε στην αρχή. Αλλά πόσο εύθραυστη και δύσκολη είναι η επικοινωνία. Για πολλούς – αδύνατη. Για άλλους στιγμές.
Φ. Άρα, καλά το είπα πριν! Η αρρώστια μας είναι ανίατη!
Σ. Δεν ξέρω. Η αρρώστια ξεκινάει από την υγεία. Δεν είναι άλλο από μια έξαρση, μια ανατροπή της ισορροπίας, μια υπερβολή.
Φ. Ίσως, λοιπό, αν ξαναβρούμε το μέτρο...
Σ. Α! Το όνειρο του μέτρου! Αυτό που θα χρειαζόταν είναι ένα ε π ι κ ο ι ν ω ν ι α
κ ό ά ν ο ι γ μ α....
Φ. Επικοινωνιακό άνοιγμα;
Σ. Ναι, ένα άνοιγμα του συνειδητού μας – προς τον άλλο άνθρωπο, προς τον κόσμο, προς τον ίδιο τον εαυτό μας. Πρέπει να βγούμε από τη φυλακή του Εγώ!
Φ. Και με το άνοιγμα αυτό θα μπορέσει να αλλάξει ο άνθρωπος;
Σ. Να αλλάξει για να γίνει αυτός που ε ί ν α ι. Μέσα από τον Άλλο, να βρει τον εαυτό του. Αυτό θα ήταν η μόνη ριζική επανάσταση.