Εκπαιδευτικός
Στις 7 του Σεπτέμβρη γιορτάζει ο Άγιος της λιμνοθάλασσας, ο Άγιος Σώζων ή Αη-Σώστης (τοπικά). Είναι Άγιος του 3ου αι., που έζησε στη Λυκαονία της Μ. Ασίας, βοσκός το επάγγελμα, που ως εθνικός είχε το όνομα Ταράσιος. Στη ζωή του υπήρξε πράος και άκακος, σαν τα πρόβατα που έβοσκε. Μελετούσε με πάθος την Αγία Γραφή, από τότε που βαπτίστηκε χριστιανός και κατηχούσε τους ειδωλολάτρες στην αληθινή θρησκεία.
Στα χρόνια του αυτοκράτορα Μαξιμιανού βρέθηκε στην Πομπηιούπολη της Κιλικίας όπου υπήρχε άγαλμα χρυσό της θεάς Αρτέμιδος, από το οποίο αφαίρεσε το δεξιό χέρι, το πούλησε και τα χρήματα που πήρε, τα έδωσε στους φτωχούς. Αυτό το γεγονός στάθηκε αφορμή να πεθάνει με θάνατο μαρτυρικό και να παραδώσει το πνεύμα του στο Θεό, στελεχώνοντας έτσι τη στρατιά των Αγίων της Εκκλησίας με έναν ακόμα μάρτυρα.
Ο Άγιος Σώζων είναι πολιούχος και προστάτης της Λήμνου. Υπήρξε αρωγός και παρήγορος των Λημνιών καραβοκύρηδων, που ταξίδευαν στην Πόλη, στη Σμύρνη και στην Αλεξάνδρεια, στα λιμάνια του Αιγαίου και της Μαύρης θάλασσας. Το εκκλησάκι του Αγίου δέσποζε στην ακτή του νησιού τους και ήταν αυτό από όπου οι ταξιδιώτες ναυτικοί αντλούσαν δύναμη να συνεχίσουν το ταξίδι τους, αφού σύμφωνα με την τοπική παράδοση ο Άγιος κάποτε έσωσε ναυαγούς μετατρέποντας με τρόπο θαυμαστό την κάπα του σε βάρκα!
Πάλι, σύμφωνα πάντα με την τοπική παράδοση του νησιού, ο ναός κτίστηκε έπειτα από υπόδειξη του Αγίου με τρόπο θαυματουργικό. Στο σημείο αυτό του ναού, υπήρχε πηγάδι με γλυκό νερό-αγίασμα. Εκεί κοντά, κάποιος κάτοικος ενός γειτονικού χωριού, βρήκε την εικόνα του Αγίου Σώζοντος, που την πήρε και την έφερε στο χωριό, αλλά το επόμενο πρωί αυτή βρέθηκε με τρόπο θαυμαστό πάλι κοντά στο πηγάδι. Αυτό επαναλήφθηκε αρκετές φορές, ώσπου ο Άγιος παρουσιάστηκε σε κάποιο βοσκό και του υπέδειξε το σημείο αυτό για να χτίσουν εκκλησία, όπου και θα τοποθετούσαν την εικόνα του. Έτσι, χτίστηκε εκεί ένα ξωκλήσι, που έγινε γνωστό σε όλο το νησί, όπου πλήθος προσκυνητών συρρέουν από τότε, στις 7 του Σεπτέμβρη, οπότε καθιερώθηκε και η γιορτή του.
Η νησίδα του Αη-Σώστη απέχει 1,5χμ. από το Βασιλάδι και που μαζί με αυτό, την Τουρλίδα, την Κλείσοβα, το Ντολμά, το Σχοινιά, τον Πόρο, το Κόμα, τον Προκοπάνιστο, τη Θολή και τις Σκρόφες, είναι μια αλυσίδα μικρών και ακατοίκητων νησιών, που χωρίζουν τη λιμνοθάλασσα απ’ τον Πατραϊκό.
Στην Ενετοκρατία και Τουρκοκρατία ήταν το λιμάνι του Μεσολογγίου, όπου προσάραζαν τα καράβια, που κουβαλούσαν τρόφιμα και πολεμοφόδια και η εκφόρτωση των οποίων γινόταν σε μικρότερα πλοιάρια, στο γειτονικό Βασιλάδι, όπου ήταν το κλειδί των επιχειρήσεων των πολιορκημένων κατά τις πολιορκίες. Και τα δυο αυτά σημεία ήταν αρκετά σημαντικά για το Μεσολόγγι, αφού η κατάληψή τους θα απέκοπτε την επικοινωνία της πόλης με τον έξω κόσμο και ακόμα θα εμπόδιζε και την αλιεία, που εκείνο το δύσκολο καιρό ήταν τόσο χρήσιμη λόγω έλλειψης τροφών.
Η ιστορία του νησιού συνδέεται άμεσα με τα Ορλωφικά του 1770, όταν ο πειρατικός στόλος των Δουλτσινιωτών ναυμάχησε εκεί με το στόλο του Μεσολογγίου και τον κατέστρεψε.
Στον Αη-Σώστη, τον Ιανουάριο του 1824 αποβιβάστηκε ο Λόρδος Βύρωνας, και εκεί ναυμάχησε στα 1826 ο ελληνικός με τον τουρκικό στόλο, με ναύαρχο τον Ανδρέα Μιαούλη.
Στα 1827 ο Αη-Σώστης έγινε ορμητήριο του Άστιγγα εναντίον των Τούρκων που κατείχαν το Βασιλάδι, το οποίο και κατέλαβε.
Το 1833 χτίστηκε εκεί, όπως άλλωστε γινόταν σε όλα τα λιμάνια του νεοσύστατου ελληνικού κράτους «Το Υγειονομείο», όπως έλεγαν τότε τα λοιμοκαθαρτήρια .Σ’ αυτό, όπως γράφει η Ακακία Κορδόση στο βιβλίο της «Ο γιατρός Νικόλαος Μαγκανάς», διορίστηκε και έδρασε με αυταπάρνηση για 35 ολόκληρα χρόνια ο Μυτιληνιός γιατρός, που πραγματικά με τις θυσίες του έσωσε την πόλη από τη χολέρα, που τότε απειλούσε τον τόπο.
Σήμερα στο γραφικό νησάκι ο επισκέπτης-προσκυνητής περιηγείται στο μικρό ξωκλήσι του Αγίου, στον εντυπωσιακό φάρο, στα απομεινάρια του παλιού Τελωνείου, που θυμίζουν τις παλιές δόξες του Μεσολογγίου, τότε που ήταν μεγάλο ναυτικό κέντρο της Ελλάδας, ενώ στα δυο άκρα του νησιού αντικρίζει τις εγκαταστάσεις δυο ιβαριών, όπου αλιεύονται τα νόστιμα και ονομαστά ψάρια της λιμνοθάλασσας.