Εκπαιδευτικός
Υπήρξε μια ουσιαστικής σημασίας ναυμαχία, που καθόρισε την τύχη της τουρκικής επέκτασης δυτικά, η οποία σταμάτησε κυριολεκτικά από τότε, ενώ τα σχέδια των Οθωμανών κατά της Κρήτης αναβλήθηκαν για έναν αιώνα.
Η Ναυμαχία του LEPADO ήταν απ’ τις περιφημότερες συγκρούσεις της παγκόσμιας πολεμικής ιστορίας, που κατέληξε σε ολοσχερή ήττα του οθωμανικού στόλου και κατέρριψε την πεποίθηση των χριστιανών για το αήττητο των Τούρκων στη θάλασσα.
Ο Μωάμεθ ο Β΄, ο Πορθητής, καταλύοντας τη βυζαντινή αυτοκρατορία, μέσα σε λίγα χρόνια από την κατάκτηση της Πόλης, του 1453, κατέλαβε και ολόκληρη τη Μ. Ασία και σχεδόν όλα τα Βαλκάνια. Ουσιαστικός και σοβαρός αντίπαλός του, η πανίσχυρη Δημοκρατία της Βενετίας, που περιοριζόταν στα κάστρα της Μεθώνης, της Κορώνης, της Μονεμβασιάς και της Ναυπάκτου, την Κύπρο, την Κρήτη, το Ιόνιο, ενώ τη Ρόδο κατείχαν οι Ιωαννίτες ιππότες.
Από τους διαδόχους του, ο Σελίμ ο Α΄, στράφηκε στην Ανατολή, κυριεύοντας Παλαιστίνη και Αίγυπτο, ο γιος του Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής(1520-1566) κυρίευσε το Βελιγράδι και τη Ρόδο, ενώ οι τουρκικές κατακτήσεις συνεχίστηκαν με το Σελίμ το Β΄(1566-1574), που το 1571 κυρίευσε την Κύπρο και απείλησε την Κρήτη.
Ο πάπας Πίος ο Ε΄, τότε, είχε πολύ θορυβηθεί από την εξάπλωση των Οθωμανών, αφού, έτσι που βάδιζε ο σουλτάνος, σε λίγο θα του ανήκε ολόκληρος ο κόσμος.
Για το λόγο αυτό, ξεσήκωσε τους χριστιανούς της Δύσης εναντίον των κατακτητών.
Ενώθηκε ο χριστιανικός στόλος τότε, της Βενετίας, των Ιωαννιτών ιπποτών της Μάλτας και της Ισπανίας μαζί με τον ελληνικό, που αριθμούσε περίπου 8.000 άνδρες, κάνοντας μεταξύ τους ιερή συμμαχία κατά των απίστων, με αρχηγό τον Ισπανό ναύαρχο Δον Ζουάν τον Αυστριακό(1547-1578), γιο του Καρόλου του Ε΄ και πολέμησαν εναντίον του οθωμανικού στόλου, για να σωθούν από την απειλή των Τούρκων και τον εξισλαμισμό.
Στον ενωμένο χριστιανικό στόλο περιλαμβανόταν 285 σκάφη και 28.000 άνδρες, ενώ στον τουρκικό 273 σκάφη και 25.000 άνδρες.
Η ναυμαχία έγινε στην είσοδο του Πατραϊκού Κόλπου, στις Εχινάδες, εκεί όπου σήμερα είναι οι εκβολές του Αχελώου ποταμού, γνωστού τότε και ως κόλπου της Ναυπάκτου, γι’ αυτό και η ναυμαχία ονομάστηκε έτσι ή ναυμαχία του LEPADO, αφού τη Ναύπακτο την ονόμαζαν έτσι οι Βενετοί.
Η πάλη υπήρξε φοβερή, ενώ όταν τέλειωσε, διακόσια τουρκικά πλοία βρίσκονταν στο βυθό!
Ο αντίκτυπος της θριαμβευτικής αυτής νίκης ήταν τόσο ισχυρός, που στις τουρκοκρατούμενες περιοχές άρχισαν να εκδηλώνονται εξεγέρσεις και κινήσεις εναντίον των Τούρκων.
Το μεγάλο αυτό κατόρθωμα του ενωμένου χριστιανικού στόλου αποδόθηκε από τους χριστιανούς σε θαύμα της Παναγίας της Ναυπακτιώτισσας, που έσωσε και βοήθησε τους χριστιανούς που την επικαλέστηκαν και που το προσκύνημά Της υπήρχε στη Ναύπακτο από τον 5ο αι., όπου οι πιστοί προσκυνούσαν επί 1.100 έτη.
Ναυς+πήγνυμι, δηλ. κατασκευάζω καράβια. Ναυπηγείο της περιοχής, λοιπόν, εξ’ ου και Ναύπακτος. Το LERADO των Ενετών, το Μικρό Αλγέρι των Αλγερινών πειρατών, ο Έπαχτος των Βυζαντινών, ο Ενεβαχτέ και ο Νέπαχτος των Τούρκων.
Ένα αξιόλογο παραθεριστικό κέντρο του νομού Αιτωλ/νίας στο μυχό του Κορινθιακού Κόλπου, με πανέμορφα σπίτια και τις ιστορικές κατοικίες των Μπότσαρη και Τζαβέλα, όπου υπάρχουν αρκετά κειμήλια απ’ την Επανάσταση, καθώς και την ονομαστή Παπαχαραλάμπειο βιβλιοθήκη.
Στην κορυφή του λόφου δεσπόζει το βενετσιάνικο κάστρο της, απ’ τα ωραιότερα και πιο καλοδιατηρημένα της χώρας, όπου βρίσκεται η προτομή του διάσημου συγγραφέα του Δον Κιχώτη, Μιχαήλ Θερβάντες, που πήρε μέρος στη ναυμαχία του LEPADO, όπου και ακρωτηριάστηκε στο αριστερό του χέρι ενώ, κάτω στην παραλία το γραφικό λιμανάκι της με τους δυο βενετσιάνικους πύργους του, στον ένα εκ των οποίων υπάρχει ναυτικός φάρος με εντοιχισμένη μαραμαρόπλακα, αναμνηστική της ναυμαχίας του 1571.
Παράπλευρα σώζεται τουρκικό τέμενος, ενώ στο δεύτερο πύργο βρίσκεται ο ανδριάντας του πυρπολητή Γεωργίου Ανεμογιάννη, που βρήκε τραγικό θάνατο κατά την πολιορκία της πόλης στα 1821.
Από το 1949 με διάταγμα η Ναύπακτος χαρακτηρίστηκε πόλη τουριστική και με απόφαση του Υπουργείου Πολιτισμού του 1937, ανακηρύχτηκε τόπος ιστορικός, ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους.