Γράφει ο Αλτάνιος Κλεισοβίτης*
Το εκπληκτικό και ανεπανάληπτο
γεγονός της θυσίας των Μεσολογγιτών, του θαύματος της ανδρείας των, της
αυταπάρνησης των γερόντων, της
αξιοπρέπειας των γυναικών και της
αλληλεγγύης των φιλελλήνων ζωντανεύει
κάθε χρόνο υπό τον βαρύτιμο τίτλο «Γιορτές Εξόδου».
Ο εορτασμός αυτός, στον
οποίο συμμετέχει ο Πολιτειακός Άρχοντας και η ανώτατη πολιτική,
εκκλησιαστική, πνευματική και στρατιωτική ηγεσία της χώρας, είναι ίσως μοναδικός στον κόσμο όλο. Πρώτον γιατί ξεκίνησε αυτόβουλα
από τους συγγενείς των πεσόντων στην Έξοδο και δεν επιβλήθηκε από το κράτος,
δεύτερον γιατί πραγματοποιείται σε ώρα νυκτερινή και τρίτον γιατί γίνεται με
βήμα πολύ αργό – σε ένδειξη πένθους – και με μπάντες που παιανίζουν πένθιμα
εμβατήρια.
Καθιερώθηκε το 1850, όταν το
Σάββατο του Λαζάρου εκείνης της χρονιάς
οι Μεσολογγίτες συγκεντρώθηκαν στη σημερινή γωνία των οδών Λόρδου
Βύρωνος και Ραζή-Κότσικα και άκουσαν μία
ενθουσιώδη, βαθυστόχαστη και συγκινητική ομιλία του λόγιου και υμνογράφου Ανδρέα Παλαμά
που εκφώνησε από το μπαλκόνι του
αρχοντικού Πετρόπουλου (σημερινού
Χρυσογιαλέικου).
Τελειώνοντας η ομιλία κάποιος από
το ενθουσιασμένο ακροατήριο φώναξε "Στα Ηρώα, πάμε στα Ηρώα" οπότε οι
συγκεντρωθέντες προμηθεύτηκαν κεριά από
τις εκκλησίες και τα μαγαζιά και ένα "κάδρο" με τη μορφή του
Ραζή-Κότσικα που ήταν κρεμασμένο στον τότε Καφενέ Ράγκου (μετέπειτα Λεσχίδιο
αδελφών Ευάγγελου και Γεράσιμου Δέδε)
και αφού σχημάτισαν πομπή
οδηγήθηκαν με αναμμένα τα κεριά στους τάφους των ηρώων – προγόνων τους όπου
οι αρχιμανδρίτες του Αγίου Σπυρίδωνος Στέφανος Αναγνωστόπουλος και του Αγίου
Παντελεήμονος Ιερόθεος Ηλιάδης έψαλαν τρισάγιο μπροστά στο μνήμα του
"Πολυανδρείου Αρχηγού".
 |
| Το "κάδρο" με την μορφή του Ραζή-Κότσικα εκτίθεται στο Ιστορικό Μουσείο "Διέξοδος" |
Έκτοτε, κάθε χρόνο το απόγευμα
του Λαζάρου, μετέβαιναν πάντα με
αναμμένα κεριά στα «μνήματα» και
τα εναπέθεταν σε αυτά αφού
προηγουμένως έκαναν τρισάγιο.
Το μνημόσυνο της Κυριακής των
Βαΐων καθιερώθηκε το 1859 από τον τότε μητροπολίτη (Αρχιεπίσκοπο Αιτωλίας &
Ακαρνανίας) Θεόφιλο Βλαχοπαπαδόπουλο ο οποίος είχε διατελέσει διάκονος του Παλαιών Πατρών Γερμανού.
Δημοτικό πρόγραμμα για τον
εορτασμό εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1877 επί δημαρχίας Ιωάννη Γιαννόπουλου ο οποίος εκφώνησε και τον
«πανηγυρικό» ενώ τον επόμενο χρόνο με εντολή του Δήμου ο τότε φοιτητής Κωστής
Παλαμάς εκφώνησε το ποίημα «Μεσολόγγι» η πρωτότυπη έκδοση του οποίου
περιλαμβάνεται στις συλλογές της «Διεξόδου» και εκτίθεται στις βιτρίνες του
Ιστορικού της Μουσείου.
Το 1884 επί δημαρχίας Ηλία
Παπαδόπουλου οι εκδηλώσεις για την επέτειο της Εξόδου έλαβαν επίσημο χαρακτήρα.
Το 1906 επί κυβερνήσεως Γεωργίου
Θεοτόκη εκδόθηκε Βασιλικό Διάταγμα που
καθιέρωσε την επέτειο της Εξόδου
ως «Εθνική Τοπική Εορτή» για την συμμετοχή τους δε στην πρώτη επίσημη γιορτή
κατέπλευσαν στην Τουρλίδα τα θωρηκτά
«Σπέτσαι», «Ύδρα» και «Ψαρρά» από
τα οποία αποβιβάστηκαν για την απόδοση τιμών
τρία αγήματα και η μουσική του Στόλου.
Την ίδια χρονιά οργανώθηκε στο
«Ξενοκράτειο» θεατρική παράσταση από τους μαθητές του Γυμνασίου προκειμένου να
συγκεντρωθούν χρήματα για την κατασκευή της Εικόνας της Εξόδου από τον Ζακυνθινό ζωγράφο Δημήτριο Παλεκάση
σε αντιγραφή του ομώνυμου έργου του θεόδωρου Βρυζάκη.
Παράλληλα με την δημιουργία της
Εικόνας είχε παραγγελθεί και η κατασκευή του «θρόνου» της
καθώς και της «Ουρανίας», τον χρυσό στέφανο και την χρονολογία της
οποίας κέντησαν οι «αγνές Μεσολογγίτισσες παρθένες» Βασ. Αμπαδογιάννη, Στεφανία
Ράπτη και Σοφία Οικονόμου. Σήμερα η "Ουρανία" αυτή εκτίθεται ως μουσειακό κειμήλιο στην
Πινακοθήκη του Δήμου στη θέση της δε
με φροντίδα του συλλόγου των εν
Αθήναις Μεσολογγιτών κεντήθηκε το 1978 καινούργια από την κυρία Ασπασία
Μπίλλιου
 |
| Φωτογραφία του 1907 |
Το 1907 η Εικόνα της Εξόδου μετά της «Ουρανίας»
μεταφέρθηκε στον Κήπο των Ηρώων «εν πομπή» στα χέρια και στους ώμους μαθητών του Γυμνασίου οποίοι φορούσαν
παπιγιόν και λευκά γάντια.
Από το 1930
και μετά καθιερώθηκε οι συμμετέχοντες
στην «πομπή» μαθητές να φέρουν στολές και άρματα του αγώνα και οι μαθήτριες λιβανιστήρια.
Το 1933, δεδομένου ότι τον
προηγούμενο χρόνο είχε ανεγερθεί νέο περικαλλές δημαρχείο, ο ρέκτης δήμαρχος Χρήστος Ευαγγελάτος
ανέθεσε στον ζωγράφο - αρχιδιάκονο Δημήτριο Κασόλα την δημιουργία νέας Εικόνας
που φιλοτεχνήθηκε εξαίσια με την σύμπραξη των παιδιών του - επίσης ζωγράφων
- Άγγελου, Γεράσιμου και Ιωάννη.
 |
| Πρακτικό της Δημαρχιακής Επιτροπής του 1933 |
Έκτοτε και μέχρι σήμερα η Εικόνα, παρά το ότι δεν είναι
θρησκευτική, «λειτανεύεται» στη Γιορτή
της Εξόδου για να θυμίζει σε ολόκληρη
την Οικουμένη ότι η
«ύλη» της στρατιάς των Αγαρηνών
κατακτητών παρά το ότι ήταν τεραστίων διαστάσεων ήταν παράλληλα εξαιρετικά
μικρή για να νικήσει και να υποτάξει
το «πνεύμα» και την «ψυχή» των ολιγάριθμων υπερασπιστών της αξιοπρέπειας
και του χρέους.
* Ο Αλτάνιος Κλεισοβίτης είναι συλλέκτης & ιστοριοδίφης θεμάτων της
Ιερής Πόλης
Αναδημοσίευση από το "Περισκόπιο Ιστορίας, Γραμμάτων και Τεχνών ΔΙΕΞΟΔΟΣ"