Γράφει η Φωτεινή Ντάνου
Διευθύντρια 6ου Δημοτικού Σχολείου Μεσολογγίου
Η ελληνική γλώσσα διαδραμάτισε
θεμελιώδη ρόλο ανά τους αιώνες, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην εδραίωση τόσο του
ευρωπαϊκού όσο και του παγκόσμιου πολιτισμού. Η
ελληνική γλώσσα κατά την αρχαιότητα ευτύχησε να καταστεί φορέας
μορφοποίησης και μεταβίβασης σημαντικών επιστημονικών θεωριών, φιλοσοφικών
θεωρήσεων και λογοτεχνικών κειμένων. Στην ελληνική γράφτηκαν λίγο αργότερα τα
πιο σημαντικά κείμενα του Χριστιανισμού για να διαδοθούν σε ολόκληρο τον κόσμο.
Στο διάβα των αιώνων υπήρξε καθοριστική η συμβολή της ως μέσου αποθησαύρισης
και διάδοσης του ελληνικού πολιτισμού και επιβιώνει ως τις μέρες μας, στη
νεότερη εκδοχή της, ως μια από τις μακροβιότερες ζωντανές γλώσσες παγκοσμίως.
Η γνώση και η κατανόηση της
σημασίας της ελληνικής γλώσσας συνιστά βασική παιδευτική επιδίωξη. Ιδιαίτερα η
νέα γενιά μπορεί να ωφεληθεί πολλαπλά, αν εξοικειωθεί με την ιστορία και τη
χρήση της και αφομοιώσει δημιουργικά τον πλούτο της, γεγονός που θα της
επιτρέψει να κατανοήσει τη βαθύτερη ουσία του ελληνικού πολιτισμού και την
πολυδιάστατη συμβολή της ελληνικής γλώσσας στη δημιουργία του παγκόσμιου
πολιτισμού.
Η θέσπιση της υποχρεωτικής
εκπαίδευσης, στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα στο δυτικό κόσμο
συνέτεινε, μέσα από την περαιτέρω διάδοση του αλφαβητισμού, στην
ομοιογενοποίηση της γλώσσας. Η γραφή και η εκπαίδευση επιβάλλουν ορισμένα είδη
λόγου ως πρότυπα (χαρακτηριστικότερα όλων το γραπτό έναντι του προφορικού
είδους λόγου).
Φέτος, στο σχολείο μας (σ.σ. 6ο
Δημοτικό Μεσολογγίου), με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα ελληνικής γλώσσας, ασχοληθήκαμε με
το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα της περιοχής
μας, τη ντοπιολαλιά, σε μια προσπάθεια ανάδειξης της διαχρονικής της αξίας και
αντοχής της στο χρόνο. Η ικανότητα της ελληνικής γλώσσας με τον προφορικό
λόγο, να διατηρεί αρχαιοελληνικές και ελληνιστικές ρίζες, αλλά και να
ενσωματώνει ξένες λέξεις, απ΄ τους κατά καιρούς κατακτητές, αποδεικνύει τον
πλούτο της αλλά και τη δύναμή της, παρά τη μεγάλη διείσδυση των νέων γλωσσών. Η
γλώσσα συνδέεται άρρηκτα με τον πολιτισμό και τις αξίες της κάθε περιοχής. Οφείλουμε να διασώσουμε το τοπικό ιδίωμα,
το οποίο σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να θεωρείται ότι το άτομο μιλάει
«βλάχικα». Σαφώς, όταν είμαστε σε ουδέτερο χώρο, προσαρμόζουμε την ομιλία
μας σε πιο ολοκληρωμένες μορφές.
Οι μαθητές μας κλήθηκαν να
καταγράψουν λέξεις τις οποίες χρησιμοποιούμε στο Μεσολόγγι, να μάθουν τη
σημασία τους και να φτιάξουν διαλόγους προφορικούς και γραπτούς. Διαπιστώσαμε
ότι δεν ήταν καθόλου δύσκολο, εφόσον είναι ο τρόπος που μιλάμε μεταξύ μας (η
ανεπίσημη γλώσσα).
Ένα από τα χαρακτηριστικά του γλωσσικού ιδιώματος της περιοχής μας είναι
ότι αποβάλλονται πολλά φωνήεντα και άλλα, αντικαθιστώνται με άλλα.
Π.χ. Φλογέρα-φλουέρα
περίμενε-πιρίμινι
Κοτσύφι-κοτσύφ΄
Χασάπης-χασάπ΄ς
Οι μαθητές μας το απόλαυσαν πολύ!
Να μερικά δείγματα λέξεων του
τόπου μας:
Κ΄νάου-κινάω
Μποτσόν΄-το μπουκάλι
Τσιμπερέκ΄- τε χερούλι
Καψώνου – ζεσταίνομαι
Αυγατάου – αυξάνομαι
Ξιμισάσκα – με πονάει η μέση μου
Τι κρένς – τι λες?
Σκιάχτκα – φοβήθηκα
Ταμπρούμτα – μπρούμυτα
Αστόησα – ξέχασα
Χαλεύω – ζητιανεύω
Ξαχούρδ(η)σα - έπεσα
Κολεάτζα – συναναστροφή, στενή
φιλία ( έχνι κολεάτζες)
Γλήνα – γλίνη, λάσπη , γλοιώδης
λάσπη από τη βροχή στα «Σάλτσαινα»
Προβέντζα – δυτικό καταστροφικό
μπουρίνι
Μέσπουλα – Μούσμουλο
Αργολαβία, φλερτ, ερωτοτροπία
(κάθουντι απέναντι κι κάνι αργολαβίες)
Σακίθι -Δεξιά
Σαπάν΄- Επάνω
Σαδώθι – Αριστερά
Σακάτ΄- κάτω
Κλούρια - κουλούρια
(Κών/νος Λάκκας, Αγγελική Λάκκα, Γιώργος Λυκούδης,
Αλιάννα Λυκούδη, Ζεκιράι Νικόλαος, Άννυ Δρόσου, Δημήτρης Κατωπόδης)
Και μερικοί διάλογοι:
-
Βάβα, αύριου τι θα φκιάξεις?
-
Πιδιμ΄, σκέφτουμι να φκιάξου ψουμί.
-
- Βάβα, όταν θα’ ρθου θανι έτοιμου?
-
Ναι, τσούπα μ΄. θα του φας μι ψουμουτύρ΄. Του
ξέρου ότ΄σ΄αρές΄ (Μαρίνα Ελένη)
΄-Ήρθι σήμηρα η αγγόνα μ΄αλλά ιγώ έλειπα.
-Πού ήσνα?
-Είχα πάει να μάσου χόρτα, γιατί
θα τγάνζα ψάρια το μεσμέρ΄κι γύρσα κουρασμέν΄(Μαριάννα Παλιάτσα)
Φίλη: Μαρή, Τασούλα με πουνάει του κιφάλι μ΄. Μήπως είμι
αβασκαμέν΄? Δε μι τρας λίγου?
Μητέρα: Να φέρου λίγου ψουμουτύρ΄να προυσφαϊσουμι? (Χρύσα
Μάη)
Τι έπαθις καμάρι μ΄?
